Besin tüketiminin ardından, 72 saat içinde, ishal, bulantı, kusma, karın ağrıları, karında kramplar gibi sindirim sistemini ilgilendiren bulguların ortaya çıktığı hastalık tablosudur.
Besin zehirlenmesi son 72 saat içinde, bir mikroorganizma veya toksini ile bulaşmış bir besinin tüketiminin ardından ishal, bulantı, kusma, karın ağrıları, karında kramplar gibi sindirim sistemini ilgilendiren bulguların ortaya çıktığı bir hastalık tablosudur. Besin zehirlenmelerine çoğunlukla bakteri türü mikroorganizmalar yol açar. Bu bakteriler 5-70 C arasında, en çok da oda ısısı ve üzerindeki derecelerde çoğalma eğilimi gösterirler.
Genellikle 5 C ve altındaki derecelerde çoğalamazlar. Bu nedenle yaz aylarında görülme sıklığı artmaktadır.
Bir gıdaya, besin zehirlenmesine yol açan etken 3 yoldan ulaşır. Birincisi gıdanın kendisi bu etkeni içerir. Hayvan kaynaklı gıdalar, bunlar arasında da özellikle kümes hayvanları bu tür bulaşmada rol oynar. İşlenmemiş gıdaya katılan maddeler ve gıdayı hazırlayan kişi veya gıdanın hazırlandığı çevre diğer bulaşma yollarıdır.
Besin zehirlenmelerinden özellikle yüksek proteinli gıdalar (hamburger, kümes hayvanları, yumurta, kremalı gıdalar vb…), kirli kullanma suyu veya insan dışkısının gübre olarak kullanıldığı koşullarda yeterince pişirilmeden tüketilen meyve ve sebzeler, pastörize edilmemiş süt ve bu sütten hazırlanan süt ürünleri, iki saatten fazla oda ısısında bekletilmiş ve tüketilmeden önce tekrar ısıtılmayan gıdalar ( zeytinyağlı yiyecekler, soğuk sandviçler, salatalar vb..), kirli denizlerden çıkarılan deniz hayvanları ve midyeler sorumlu tutulmaktadır.
Eğer kümes hayvanı hasta ise, etken yumurtlama sırasında özellikle yumurtanın dış yüzeyine bulaştığından, kabuğu çatlak, kırık olan yumurtalar ve bunlardan hazırlanan salata, mayonez türü gıdalarda risk taşımaktadır.
Besinler çok kişi tarafından tüketildiğinde salgınlar olabilmekte ancak herkes aynı oranda etkilenmemektedir. Kişilerde besin zehirlenmelerine eğilimi artıran faktörler arasında mide asiditesinde azalma ve barsaktaki zararsız bakterileri yok eden antibiyotik kullanımı önemlidir. Bu nedenle özellikle yaz aylarında gereksiz antibiyotik ve antiasit kullanımından kaçınılmalıdır.
Hasta kişilerde halsizlik bulantı kusma karın ağrısı ateş gibi şikâyetler besinin tüketilmesinden 2–72 saat sonra başlayabilir. İshal süresince süt ve laktoz içeren gıdalar, kafeinli içecekler tüketilmemelidir. Tuzlu krakerler, çorbalar, yoğurt, pirinç ve patetes tarzı besinler, önerilen gıdalardır. Hastanın beslenmesi kesilmemeli, bol sıvı ve kalori alması sağlanmalı, ishal kesici ve spasm çözücü ilaçlar verilmemelidir.
Besin zehirlenmesi çoğunlukla hafif seyirli ve kendini sınırlayan bir hastalıktır. Ancak yaşlılar, küçük bebekler, gebeler, ishal ve kusması 1–2 günden fazla sürenler, dışkıda kan veya sarı yeşil mukusu olanlar, altta yatan kronik rahatsızlığı olanlar mutlaka hekime başvurmalıdır. Sağlık kuruluşlarında damardan sıvı ve mineral tedavisi, hastanın şikâyetlerine yönelik semptomatik tedavi ve tetkikler neticesinde gerek görülürse antibiotik tedavisi uygulanır.
Besinlerin henüz çiğ olduğu dönemde hijyen kurallarına sıkı bir biçimde uyulması enfeksiyon önlenmesinde alınacak en etkili önlem olarak kabul edilir. Canlı hayvanların hastalıklardan korunması, hasta ya da taşıyıcı hayvanların yok edilmesi, insanlar için toksik düzeylere ulaşabilen ilaçların hayvanlara verilmemesi, kesim işlemlerinin yapıldığı yerlerin de temiz olması gerekir. Pişmiş besinler yeteri kadar soğuk olan dolaplarda saklanmalı , yenmeden önce 10 dakika 50-55 derecede ısıtılmalıdır. Her hastalıkta olduğu gibi en kolay ve en ucuz tedavi yolu hastalığı oluşmadan önleyebilmektir.
Uz. Dr. Murat Kuyumcu
İç Hastalıkları
Özel Doğan Hastanesi
